ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΕΝΟΣ ΑΛΑΦΡΟΙΣΚΙΩΤΟΥ ΕΠΕΞΗΓΗΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ

"Η παιγνιώδης σοβαρότητα του ύφους του σύντομου αυτού έργου αφήνει τον αναγνώστη σε αμφιβολία σχετικά με το εξής: Είχε πρόθεση ο κ. Kant να καταστήσει περίγελο τη μεταφυσική ή αξιόπιστο τον πνευματισμό;" (M. Mendelson) Η παραπάνω αναφορά του Mendelson συνοψίζει και τον ερμηνευτικό τρόπο που έχει προσλάβει η καντιανή βιβλιογραφία τα "Όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα, μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής" (1766). Πρόκειται άραγε για μια αντιμεταφυσική πραγματεία που γελοιοποιεί όχι μόνο τη μεταφυσική (όπως υποστηρίζει ο Mendelson), αλλά και τον ίδιο τον συγγραφέα της (όπως θα υποστηρίξει τον 20ό αιώνα ο Cassirer); Ή μήπως πρόκειται για μια σοβαρή ενασχόληση του Kant με τον κόσμο των πνευμάτων, ενασχόληση που δεν μαρτυρεί μόνον το ειλικρινές ενδιαφέρον του για τον μυστικισμό, αλλά επιπλέον επιτρέπει να ανιχνεύσουμε και μια ενδεχόμενη επίδρασή του στο έργο του; Σε μια ανελέητη σάτιρα, όχι μόνον του μυστικισμού (στο πρόσωπο του Swedenborg), αλλά κυρίως της μεταφυσικής, τα "Όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής", εν είδει μιας διανοητικής αυτοβιογραφίας, μας συστήνουν έναν Kant πέρα από την καθιερωμένη εικόνα, την εικόνα δηλαδή του φιλοσόφου του Διαφωτισμού, ο οποίος χρησιμοποιεί στρυφνή και τεχνική γλώσσα προκειμένου να θεμελιώσει στέρεα την κριτική φιλοσοφία. Αντίθετα, στα "Όνειρα" η γλώσσα μεταμφιέζεται, πότε είναι ανάλαφρη και πότε σοβαρή, αναγκάζοντάς μας να ερμηνεύσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα, παρά να επικεντρωθούμε σε ενδεχόμενα επιχειρήματα. Η ερμηνεία εντέλει των προθέσεων του Kant θα καθορίσει και το νόημα του κειμένου.