ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΤΟΥ

Τούτο το βιβλίο του Κλεμάν Ροσέ θα μπορούσε να είναι ανυπόφορο, όσο ανυπόφορη είναι και η σκληρή πραγματικότητα που περιγράφει. Ξεσκεπάζει αδυναμίες μας, εκκρεμότητες, μικρές και μεγάλες απάτες. Μας λέει ξεκάθαρα ότι δεν κερδίζουμε τίποτα με τους θεατρινισμούς ή με το να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Αποδεικνύει ανήμπορη κάθε μας καταφυγή και κάθε μας παρηγοριά (ηθική, πολιτική ή θρησκευτική). Καταργεί κάθε διπλότητα: ανάμεσα στο γεγονός και τις συνέπειές του, το συμβάν και τις προσδοκίες, το εδώ και το αλλού, τον εαυτό μας και το άλλο. Αλλά, μολονότι θα φανταζόταν κανείς ότι ο άνθρωπος, θλιβερά αβοήθητος από κάθε διπλό, καταρρέει, παρόλα αυτά, ο Ροσέ δύο φορές υπογραμμίζει την ευφροσύνη που νιώθει κανείς, όταν η πρωινή καμπάνα χτυπά για να αναγγείλει το τέλος κάθε μαγγανείας. Οι καθρέφτες θραύονται· απομένει μόνον η πραγματικότητα: ανθρώπινη, ευάλωτη, σκληρή, αλλά πραγματική. Δεν υπάρχουν διπλά, υποδεικνύει νηφάλια ο Ροσέ. Διπλά ως αντίγραφα, αντανακλάσεις, υποκατάστατα, αμφισημίες, αμφιλογίες, διφορούμενα, απατηλά, σε κάθε περίπτωση, αφού απλώς κρύβουν το γνήσιο που είναι το πραγματικό. Και όμως, το αποτέλεσμα δεν είναι η συντριβή, αλλά μια εχέφρων κατάφαση της ζωής που μοιάζει με το αίσθημα που έχει κανείς όταν ακούει, όπως το άκουσε εκείνος, το Μπολερό του Ραβέλ: η βαθιά δομή της ευτυχίας είναι να είναι κανείς, εν τούτοις και παρόλα αυτά, ευτυχισμένος.