ΣΕΛΕΞ. ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΨΥΧΩΣΕΩΣ

Παρακολουθώντας βήμα προς βήμα τη μακρά ψυχαναλυτική πορεία ενός κοριτσιού, με παράλληλες αναφορές και σε άλλα κλινικά παραδείγματα, το εγχείρημα αυτού του βιβλίου προσεγγίζει καίρια θέματα της παιδικής ψύχωσης. Και είτε δίδονται απαντήσεις είτε όχι, δείχνεται λίγο πιο ξεκάθαρα πώς η ψυχανάλυση με μικρά ψυχωτικά παιδιά δεν αποτελεί καθόλου παιδαγωγική ή προσαρμοστική δια­δικασία, αλλά πορεία ενός παιδιού, που δεν είναι ακόμα υποκείμενο, προς τη διαμόρφωση της υποκειμενικότητας. Σε αυτή την πορεία ο ψυχαναλυτής βρίσκεται κατ’ ανάγκην αντιμέτωπος με πολλά ερωτήματα, όπως: τι συμβαίνει με την έναρξη και το τέλος της μεταβίβασης, τι μπορεί να επιτευχθεί στην ανάλυση με το ψυχωτικό παιδί, γιατί ορισμένες αναλύσεις προχωρούν ενώ άλλες λιμνάζουν κ.λπ. Και, βέβαια, ποια η δική του ευθύνη, δεδομένου ότι αν ο ψυχαναλυτής μπορεί να αρθρώσει από τη θέση του Άλλου έναν λόγο συμβολικό, τότε παρέχεται και στο παιδί η δυνατότητα να αρθρώσει κάποια στιγμή τα δικά του ερωτήματα τα οποία, μη έχοντας πρόσβαση στην τάξη του λόγου, έμειναν χαραγμένα στο πραγματικό τού σώματός του: Σε τι χρησιμεύει ένα παιδί; Ένα παιδί μπορεί να ζήσει αν η ύπαρξή του δεν αφορά τη μητέρα; Μπορεί να ζήσει αν η ζωή του προκαλεί τον θάνατό της; Το πριν από τη σύλληψη διάστημα είναι ζωή ή θάνατος; Ερωτήματα που συχνά ξαφνιάζουν τον ψυχαναλυτή, τον προβληματίζουν, τον υποχρεώνουν να μην τα αφήσει να ξανακλείσουν. Διότι, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου, η ψυχανάλυση με τα ψυχωτικά παιδιά είναι τελικά μια συνεχής πάλη ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.