Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΟΧΙΟΥ ΣΤΟ ΜΥΣΤΡΑ

Ο ναός της Θεοτόκου Οδηγητρίας κτίστηκε γύρω στο 1310 στη βορειοανατολική άκρη της Κάτω Χώρας του Μυστρά, ως καθολικό της μονής του Βροντοχίου, από τον ηγούμενο Παχώμιο, αρχιμανδρίτη και μέγα πρωτοσύγκελλο της Πελοποννήσου. Το μνημείο, γνωστό και με την επωνυμία Αφεντικό, έχει προκαλέσει από νωρίς το ενδιαφέρον των μελετητών για τον πρωτότυπο αρχιτεκτονικό τύπο και την εξαιρετική ποιότητα του εσωτερικού διακόσμου, καθώς και για τη γραπτή απεικόνιση, σε ιδιαίτερο χώρο του ναού, των τεσσάρων χρυσοβούλλων που εκδόθηκαν από τους αυτοκράτορες Ανδρόνικο Β' και Μιχαήλ Θ' υπέρ της μονής της Οδηγητρίας του Βροντοχίου. Αναφέρω ενδεικτικά τους Gabriel Millet, Διονύσιο Ζακυθηνό, Αναστάσιο Ορλάνδο, Μανόλη Χατζηδάκη, Charles Delvoye, Horst Hallensleben, Suzy Dufrenne και Ντούλα Μουρίκη. Η θητεία μου ως Επιμελήτριας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με έδρα τον Μυστρά, τα έτη 1970-1974, συνέπεσε με τις προγραμματισμένες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία εργασίες συντηρήσεως των τοιχογραφιών του Αφεντικού, γεγονός που στάθηκε αφορμή για την επισταμένη ενασχόλησή μου με τη ζωγραφική του ναού. Από τις πρώτες ημέρες, η λεπτομερής εξέταση της καταστάσεως του μνημείου μου δημιούργησε την υποψία ότι σε ορισμένες θέσεις, κάτω από το παχύ στρώμα αλάτων, πιθανόν να κρύβονταν και άλλες, άγνωστες έως τότε, τοιχογραφίες. Με παρότρυνσή μου οι συντηρητές άρχισαν να στερεώνουν ασπρισμένες από τα άλατα επιφάνειες, έτοιμες να καταρρεύσουν. Η έκπληξη της υπάρξεως τοιχογραφιών μετά τον δοκιμαστικό έλεγχο στον νάρθηκα, στο δυτικό υπερώο και σε άλλες θέσεις, στάθηκε ενθαρρυντική για τους συντηρητές, οι οποίοι με την εποπτεία του αείμνηστου ζωγράφου-συντηρητού Φώτη Ζαχαρίου εργάστηκαν με ζήλο και ενθουσιασμό συνεχώς, χωρίς να διακόψουν τις εργασίες τους χειμερινούς μήνες, όπως συνηθιζόταν τότε. Με τις εργασίες αυτές αποκαλύφθηκαν όλες οι σωζόμενες τοιχογραφίες, συμπληρώθηκαν οι γνώσεις μας για την εικονογράφηση του ναού και δόθηκε η δυνατότητα να μελετηθεί το σκεπτικό της οργανώσεως του εικονογραφικού προγράμ