ΑΔΕΛΦΟΙ ΚΑΡΑΜΑΖΟΦ (ΣΚΛΗΡΟ)

[...] Λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση των Καραμάζοφ ο Ντοστογιέφσκι γράφει στον Κ. Π. Πομπεντονόστσεφ αποκαλύπτοντας τα δικά του βιώματα: "Με πειράζουν οι παλιάνθρωποι για την σκοταδιστική και οπισθοδρομική μου πίστη στον Θεό. Εντούτοις οι βλάκες αυτοί ούτε στο όνειρό τους δεν έχουν δει κραταιή άρνηση του Θεού, όπως αυτή έχει εκφραστεί στον "Μέγα Ιεροεξεταστή" μου και στα προηγούμενα κεφάλαια, στην οποία ολόκληρο το βιβλίο δίνει απάντηση. Αν πιστεύω στο Θεό, δεν πιστεύω σαν ηλίθιος και φανατικός. θέλουν να με διδάξουν και περιγελούν τη στενότητα των αντιλήψεών μου... ο Ιβάν είναι βαθύνους. Δεν ανήκει στους σημερινούς άθεους που με την αθεΐα τους αποδεικνύουν μονάχα τη στενότητα της κοσμοθεωρίας τους και την αμβλύτητα του εγκεφαλίσκου τους. Ούτε στην Ευρώπη υπάρχει κι ούτε υπήρξε ποτέ μια τόσο ισχυρή ομολογία αθεϊσμού. Συνεπώς, μπορεί να πιστεύω στον Χριστό και ομολογώ την πίστη μου, όχι όμως σαν παιδάριο. Το ωσαννά μου πέρασε από το καθαρτήριο της αμφιβολίας, όπως λέει ο Διάβολος για τον εαυτό του μέσα στο τελευταίο μου μυθιστόρημα". Η πνευματική πορεία που χαράσσει ο Ντοστογιέφσκι διασχίζει την άβυσσο των ανθρωπίνων παθών, ο δρόμος του προς το φως περνάει μέσα από το σκοτάδι όπου εκεί, την ώρα της πιο βαθειάς νύχτας προβάλλει η πρώτη αχτίδα του Θεού. Η ομολογία της πίστεώς του προϋποθέτει ανδροπρεπές φρόνημα, πάθος για την ελευθερία και πνευματική αυτονομία. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)