ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΛΕΥΚΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Αξίζουν άραγε οι αρχαίοι Έλληνες τη θέση που κατέχουν στη συλλογική μας μνήμη; Πόσο αφορά η κληρονομιά τους τον σύγχρονο κόσμο; Ένα ολόκληρο ρεύμα αναθεώρησης και κριτικής (από σοβαρούς εκπροσώπους της πολυπολιτισμικότητας και του φεμινισμού μέχρι ακραίους οπαδούς της πολιτικής οθρότητας) έχει στρέψει την προσοχή του στη σκοτεινή πλευρά αυτού που οι λόγιοι της βικτωριανής εποχής χαιρέτισαν ως το "ελληνικό θαύμα" - σ' αυτούς τους "Αρχαιότερους νεκρούς λευκούς ευρωπαίους άνδρες", όπως μειωτικά αποκαλούνται. Πράγματι, η τελετουργία της θυσίας, ο θεσμός της δουλείας, η κατώτερη θέση των γυναικών και άλλες αντιλήψεις και πρακτικές της αρχαιότητας φαντάζουν ξένες, αν όχι αποκρουστικές, για τα σύγχρονα ήθη. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει μαχητικά εδώ ο κορυφαίος ελληνιστής Μπέρναρντ Νοξ, αυτή η εύλογη υπογράμμιση της "ετερότητας" των Ελλήνων δεν μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε την εκπληκτική πρωτοτυπία τους: αυτοί επινόησαν την πολιτική, τη φιλοσοφία, τη ρητορική, το θέατρο, τους αθλητικούς αγώνες, την έννοια του λογοτεχνικού "κανόνα", τις ίδιες της ανθρωπιστικές σπουδές ως παιδεία των ελεύθερων πολιτών για τη δημοκρατία. Γι' αυτό και "ο ρόλος τους στην ιστορία της Δύσης υπήρξε πάντα καινοτόμος, ενίοτε δε ανατρεπτικός ή ακόμη και επαναστατικός". Εμπνευσμένος από τον χρόνο που πέρασε νέος στην Αθήνα, ο συγγραφέας δείχνει επίσης πόσο γόνιμη μπορεί να είναι η επαφή ενός κλασικού φιλολόγου με τον τόπο, τους ανθρώπους, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία της νεότερης Ελλάδας και πόσα συναρπαστικά ίχνη πολιτισμικής συνέχειας με τον αρχαίο κόσμο μπορεί να ανακαλύψει σ' αυτήν.